Με το Ν. 2160/93 «Ρυθμίσεις για τον Τουρισμό και άλλες διατάξεις» δόθηκε για πρώτη φορά στην Ελλάδα η δυνατότητα κατασκευής και λειτουργίας λιμενικών έργων τουριστικών εγαταστάσεων από ιδιώτες. Με τον ίδιο νόμο χωροθετήθηκαν, με συνοπτικές διαδικασίες, Μαρίνες σε όλη τη χώρα, που στη συγκυρία ψήφισης του νόμου είχαν ξεκινήσει να μελετώνται. Έτσι χωροθετήθηκε και η Μαρίνα στον κόλπο του Δερματά, μια μελέτη σε εξαιρετικά πρώιμο στάδιο και ενώ είχαν γίνει ήδη γνωστές οι αντιδράσεις των υπηρεσιών του Υπουργείου Πολιτισμού.
Στο Ν.2160/93 καταγράφονται οι επιτρεπόμενες χρήσεις γης για τη Μαρίνα στον όρμο Δερματά και είναι ξενοδοχεία, εμπορικές δραστηριότητες, κατοικίες και αθλητικές εγκαταστάσεις, Σ.Δ. 0,40 επί της συνολικής χερσαίας έκτασης, ποσοστό κάλυψης 20%, μέγιστο ύψος 10 έως 16 μ. και αναλογία θέσεων στάθμευσης.
Σύμφωνα με στοιχεία που έχουν δημοσιευτεί στον τοπικό τύπο στη διακήρυξη προεπιλογής του Οργανισμού Λιμένος Ηρακλείου περιλαμβάνονται:
- συνολική δομήσιμη επιφάνεια 10.000 μ2 με κατ’ ελάχιστον απαιτούμενες χρήσεις:
- Κατοικίες 3000 m2
- Καταστήματα 4000 m2
- Γραφεία 500 m2
- Μονάδες αναψυχής 1500 m2
- Πολιτιστικές λειτουργίες 1000 m2
- 419 θέσεις στάθμευσης
Η λογική του Ν. 2160/93 ήταν να δόσει τη δυνατότητα να γίνουν λιμενικά έργα θαλάσσιου τουρισμού σύμφωνα με την άποψη του ΕΟΤ, που τα «έβλεπε» σε περιφραγμένους χώρους, με εξασφάλιση όλων των υποδομών εκείνων που θα ήταν απαραίτητες για τη λειτουργία τους. Για να εξασφαλιστούν οι υποδομές αυτές προβλέφθηκαν, από τον ίδιο νόμο, τοπικά ρυμοτομικά με ειδικούς όρους δόμησης. Πρόκειται για πολεοδόμηση σε γήπεδα που δημιουργούνται κατά ένα μέρος τους ή και στο σύνολό τους με προσχώσεις, σε θέσεις όπου πριν ήταν θάλασσα. Πρόκειται, δηλαδή, για την πιό ακραία περίπτωση εκμετάλλευσης γης, με «δημιουργία» γης ευθύς εξ αρχής υπερτιμημένης! Πολύ περισσότερο, όταν η γη αυτή δε βρίσκεται σε αδόμητη περιοχή αλλά στην καρδιά μιας πόλης, όπως στην περίπτωση της Μαρίνας στον όρμο Δερματά, όπου οι αξίες γης είναι ήδη υπερτιμημένες! Ακόμη περισσότερο, όταν με αφορμή τη Μαρίνα δημιουργούνται υποδομές όχι πλέον για τους χρήστες της Μαρίνας, αλλά ως πρόσθετο κίνητρο για τους επενδυτές!
Παρά το γεγονός ότι με την ψήφιση του νόμου θεωρήθηκε ότι ο παράγοντας αυτός θα εξασφάλιζε την προσέλκυση επενδυτών, οι διαγωνισμοί που έγιναν τότε, ο ένας μετά τον άλλο, ήταν άγονοι. Έγινε προσπάθεια να γίνουν οι όροι παραχώρησης πιο ελκυστικοί αλλά και πάλι τα αποτελέσματα δεν ήταν σημαντικά. Έτσι τα σχέδια άλλαξαν. Το 1999 η εταιρεία GLOBAL VIEW, σε συνεργασία με τους επιστήμονες του Εργαστηρίου Λιμενικών Εργων του Τομέα Υδατικών Πόρων, Υδραυλικών και Θαλάσσιων Έργων του ΕΜΠ –με επικεφαλής τον καθηγητή κ. Κ.Ι. Μουτζούρη-, συνέταξε για λογαριασμό του ΕΟΤ τη «Μελέτη Ανάπτυξης Εθνικού Συστήματος Λιμένων Αναψυχής».[1]
Λογική της μελέτης ήταν να προκρίνει τις ηπιότερες μορφές παρέμβασης. Σε μια χώρα με τις γεωγραφικές και γεωμορφολογικές ιδιομορφίες της χώρας μας και την υπάρχουσα εκτεταμένη λιμενική υποδομή και με δεδομένο το μεγάλο κόστος των λιμενικών υποδομών, αποτελεί σπατάλη περιβαλλοντικών και οικονομικών πόρων ο μονολιθικός προσανατολισμός κατασκευής δικτύου λιμενικών εγκαταστάσεων αναψυχής, παράλληλου στο υπάρχον δίκτυο λιμενικών εγκαταστάσεων με άλλες χρήσεις (επιβατική, εμπορική, αλιευτική). Από τη μελέτη αυτή, που αφορούσε στην επικράτεια, προέκυψε η προοπτική δημιουργίας μόνο 14 νέων λιμένων αναψυχής, από τις οποίες καμιά στην Κρήτη και 245 ζώνες αναψυχής σε υφιστάμενες λιμενικές εγκαταστάσεις, 24 περιμετρικά της Κρήτης.
Αν για την παραπάνω μελέτη χρειαζόταν στην Κρήτη διαβαθμισμένο δίκτυο (Μαρίνες, καταφύγια, αγκυροβόλια κλπ) 24 θέσεων τουριστικών λιμενικών εγκαταστάσεων, από τη μεταγενέστερη Μελέτη «ΚΡΗΤΗ: Δίκτυο λιμένων σκαφων αναψυχής» της Περιφέρειας Κρήτης (Β. Ρομπογιαννάκη 2000) εντοπίζονταν 46 θέσεις υφιστάμενων λιμενικών εγκαταστάσεων στην Κρήτη που θα μπορούσαν να συγκροτήσουν διαβαθμισμένο δίκτυο λιμανιών αναψυχής, με τις απαραίτητες επεκτάσεις, προσθήκες ή βελτιώσεις και με τη δημιουργία ενιαίου φορέα διαχείρισης του δικτύου.
Ανάλογη θέση πήρε και η «Μελέτη Τουριστικής Ανάπτυξης Περιφέρειας Κρήτης 2000-2006» του ΕΟΤ (ΕΤΑΜ ΕΠΕ, 2003)
| ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΔΙΑΤΑΞΗ ΛΙΜΕΝΩΝ ΣΚΑΦΩΝ ΑΝΑΨΥΧΗΣ ΜΕΛΕΤΗΣ: “ΚΡΗΤΗ: Δίκτυο λιμένων σκαφών αναψυχής” | ||
| ΜΑΡΙΝΕΣ | ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΑ ΚΑΤΑΦΥΓΙΑ | ΛΙΜΕΝΕΣ ΜΙΚΤΗΣ ΧΡΗΣΗΣ |
| ΠΑΛΙΟΧΩΡΑ | ΓΑΥΔΟΣ | ΑΓΙΑ ΡΟΥΜΕΛΗ |
| ΑΓΙΑ ΓΑΛΗΝΗ | ΧΩΡΑ ΣΦΑΚΙΩΝ | ΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ (Σαχτούρια) |
| ΙΕΡΑΠΕΤΡΑ | ΠΛΑΚΙΑΣ | ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΠΥΡΓΟΣ |
| ΣΗΤΕΙΑ | ΤΣΟΥΤΣΟΥΡΑΣ | ΠΛΑΤΕΙΑ ΠΕΡΑΜΑΤΑ |
| ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΟΣ | ΜΥΡΤΟΣ | ΛΕΝΤΑΣ |
| ΜΑΛΙΑ | ΜΑΚΡΥΓΙΑΛΟΣ | ΚΕΡΑΤΟΚΑΜΠΟΣ |
| ΗΡΑΚΛΕΙΟ | ΠΑΛΑΙΚΑΣΤΡΟ | ΣΤΟΜΙΟ (Ανατολής) |
| ΡΕΘΥΜΝΟ | ΜΟΧΛΟΣ | ΑΘΕΡΙΝΟΛΑΚΟΣ |
| ΧΑΝΙΑ | ΜΙΛΑΤΟΣ | ΚΑΤΩ ΖΑΚΡΟΣ |
| ΚΙΣΣΑΜΟΣ | ΓΟΥΒΕΣ | ΠΑΧΕΙΑ ΑΜΜΟΣ |
| ΑΓΙΑ ΠΕΛΑΓΙΑ | ΚΑΛΟ ΧΩΡΙΟ | |
| ΜΠΑΛΙ | ΠΛΑΚΑ (Σπιναλόγκα) | |
| ΓΕΩΡΓΙΟΥΠΟΛΗ | ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ | |
| ΣΤΑΥΡΟΣ | ΡΟΓΔΙΑ | |
| ΚΟΛΥΜΠΑΡΙ | ΦΟΔΕΛΕ | |
| ΣΦΗΝΑΡΙ | ΣΚΑΛΕΤΑ | |
| ΚΑΛΥΒΕΣ | ||
| ΣΟΥΔΑ | ||
| ΠΛΑΤΑΝΙΑΣ | ||
| ΧΡΥΣΟΣΚΑΛΙΤΙΣΣΑ | ||
Σε όλες τις παραπάνω μελέτες η Μαρίνα Ηρακλείου χωροθετείται μέσα στο λιμάνι Ηρακλείου και σε επέκταση της υπάρχουσας Μαρίνας του Ενετικού λιμανιού. Η Μαρίνα αυτή, που μπορεί να υλοποιηθεί με το ελάχιστο περιβαλλοντικό και οικονομικό κόστος επειδή δεν απαιτούνται εξωτερικά λιμενικά έργα, έχει συμπεριληφθεί στο Master Plan του λιμανιού Ηρακλείου.
Η υλοποίηση της Μαρίνας αυτής δεν προωθείται. Αντίθετα, προωθείται η υλοποίηση της Μαρίνας στον όρμο Δερματά με το σύστημα της αυτοχρηματοδότησης.
Απόσπασμα του Master Plan του λιμανιού Ηρακλείου
Αυτονόητο θα ‘πρεπε να είναι, πρώτα απ’ όλα, ότι οι μελέτες σχεδιασμού εκτός από το να συντάσσονται θα ‘πρεπε και να εφαρμόζονται.
Αυτονόητο θα ‘πρεπε να είναι, επίσης, ότι:
- Τα έργα υποδομής δεν είναι αυτοσκοπός και δεν μπορεί να γίνονται ανεξαρτήτως περιβαλλοντικού και οικονομικού κόστους. Η αρχή αυτή δεν μπορεί να μεταβάλλεται με την αιτιολογία ότι «θα τα πληρώσουν άλλοι», γιατί τα αυτοχρηματοδοτούμενα έργα τα πληρώνουμε τελικά όλοι.
- Παρά το γεγονός ότι στόχος πρέπει να είναι η κατασκευή ολοκληρωμένων και ποιοτικών έργων, από τις 46 θέσεις υφιστάμενων λιμενικών εγκαταστάσεων στην Κρήτη ελάχιστες είναι ολοκληρωμένες και λειτουργικές. Πρώτο ζητούμενο λοιπόν, είναι να γίνουν τα απαραίτητα έργα ώστε οι εγκαταστάσεις αυτές να ολοκληρωθούν και να λειτουργήσουν.
- Κανένα έργο για την εξυπηρέτηση θαλάσσιου τουρισμού δεν μπορεί να λειτουργήσει αυτοτελώς αν δεν είναι ενταγμένο σε διαβαθμισμένο δίκτυο λιμενικών υποδομών αναψυχής. Χωρίς ένα τέτοιο δίκτυο, που θα λειτουργεί με ολοκληρωμένο και αξιόπιστο τρόπο, η ανάπτυξη του θαλάσσιου τουρισμού είναι απλά αδύνατη.
- Για την έλλειψη ενός δικτύου λιμενικών εγκαταστάσεων θαλάσσιου τουρισμού, ευθύνεται η πολιτική του κατακερματισμού έργων και αρμοδιοτήτων, στη λογική των τομεακών πολιτικών, που δεν επιτρέπει άσκηση ολοκληρωμένης πολιτικής σε κανένα τομέα της οικονομίας. Οι υπάρχουσες λιμενικές εγκαταστάσεις υπάγονται σε πολλούς και διαφορετικούς φορείς διαχείρισης, κάποιες από αυτές σε κανένα, με αποτέλεσμα καθένας να «βλέπει» το δικό του δένδρο και κανείς το δάσος!
Για την έλλειψη πολιτικής ανάπτυξης θαλάσσιου τουρισμού ιδιαίτερα ευθύνεται το καθ’ ύλην αρμόδιο Υπουργείο Τουριστικής Ανάπτυξης. Ο ΕΟΤ, αφού χρηματοδότησε κατασκευή Μαρίνας στο Ενετικό Λιμάνι, στη συνέχεια «ξέχασε» παντελώς να την αναφέρει στους καταλόγους που συντάσσει για τις Μαρίνες της χώρας, όπως άφησε στην τύχη τους τη Μαρίνα στα Μάλλια και το Τουριστικό καταφύγιο στον Τσούτσουρα, που επίσης χρηματοδότησε την κατασκευή τους. Αποτελεί πρόκληση, λοιπόν, ότι «θυμάται» σήμερα τη Μαρίνα στο Δερματά!
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΤΑΥ του ΤΕΕ/Τμήματος Ανατολικής Κρήτης, Τεύχος 73, 2007, με τίτλο «Μας λείπουν τα ποιοτικά έργα & η πολιτική για θαλάσσιο τουρισμό»
[1] http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=115025