Ποιό είναι το κοινό στοιχείο ανάμεσα σε ένα εμπορικό λιμάνι διαμετακόμισης εμπορευμάτων (Κινέζων ή άλλων) και ένα επιχειρηματικό σχέδιο τουριστικής ανάπτυξης (Βέλγων ή άλλων) για τον κόλπο της Μεσαράς;
Ότι και τα δύο, όχι μόνο δεν έχουν καμιά σχέση με περιφερειακή ανάπτυξη, αλλά, αντίθετα, την εμποδίζουν, αφαιρώντας από τους κατοίκους της περιοχής φυσικούς πόρους, με πρώτη τη ίδια τη γη που θα καταλάβουν, και συγκριτικά πλεονεκτήματα, με πρώτη την ταυτότητα της περιοχής που θα αλλοιώσουν.
Ότι και τα δύο, όχι μόνο δε θα συμβάλουν στην οικονομική ανάπτυξη της περιοχής αλλά, έχοντας αφαιρέσει γη και συγκρητικά πλεονεκτήματα θα «πετύχουν» τον αντίθετο σκοπό: την οικονομική υποβάθμιση των κατοίκων της περιοχής.
Κάθε περιοχή είναι οι άνθρωποι που την κατοικούν, οι επαγγελματικές τους δραστηριότητες, τα προιόντα που παράγουν, οι τοπικές συνήθειες, η ιστορία της που αποτυπώνεται στο φυσικό της περιβάλλον, στα μνημεία της και στους οικισμούς της. ΄Ο,τι συμβάλλει στην ανάπτυξη αυτών των στοιχείων για τον κάθε τόπο είναι περιφερειακή ανάπτυξη , ότι διαταράσσει την ισορροπία αυτή και δε συνδέεται με τα παραπάνω στοιχεία, καμμιά σχέση δεν έχει με την τοπική ανάπτυξη.
Σήμερα, καλλιεργείται η αντίληψη ότι μόνο τα «μεγάλα μεγέθη» επιβιώνουν, ότι κάθε τι μικρό πρέπει να σβύσει. Τα σύνολα των «μικρών» θεωρούνται υπεύθυνα για την αναρχία στο χώρο, για την υποβάθμιση του περιβάλλοντος, για όλα τα άλυτα προβλήματα του χώρου και της επιχειρηματικότητας. Ενοχοποιούνται οι «μικροί» για την έλλειψη οργάνωσης που όφειλε η πολιτεία και που θα επέτρεπε την περιφερειακή ανάπτυξη να την επωφεληθούν οι κάτοικοι κάθε τόπου. Θεοποιούνται τα μεγάλα επιχειρηματικά σχήματα, που θα υποκαταστήσουν τους ντόπιους και θα αποκεντρώσουν «ανάπτυξη» στην περιφέρεια, υποκαθιστώντας την περιφερειακή ανάπτυξη.
Ένα λιμάνι διαμετακόμισης είναι ένας κλειστός χώρος, που δε συνδέεται με καμμιά ντόπια οικονομία. Προϊόντα φτάνουν εκεί από κάπου, ελεύθερα δασμών γιαυτό και ελεγχόμενα, για να φύγουν με άλλα καράβια για κάπου αλλού. Δεν χρειάζονται για να λειτουργήσουν έργα υποδομής στην ενδοχώρα, άρα και δεν προκαλούν τέτοια. Θα μπορούσαν να λειτουργούν σε νησί χωρίς κατοίκους αν μπορούσε να εξασφαλιστεί νερό και ενέργεια, αν οι εργαζόμενοι άντεχαν την κοινωνική απομόνωση.
Αυτό το μοντέλο που λίγο απέχει από το καθεστώς μιας στρατιωτικής βάσης, κάποιοι επιμένουν να εξασφαλίσουν στη Μεσαρά. Μια λειτουργία που χρειάζεται γη, νερό και ενέργεια και που ακόμα κι αν δώσει κάποιες θέσεις εργασίας, δεν είναι θέσεις που μπορούν να ενταχθούν στα όνειρα των κατοίκων της περιοχής και στην προοπτική που ονειρεύονται για τα παιδιά τους. Και το αντάλλαγμα ιδιαίτερα βαρύ…
Οργανωμένη τουριστική επιχείρηση σήμερα σημαίνει πρώτα από όλα παραθεριστική κατοικία. Σημαίνει δηλαδή αυτό που η Μεσαρά φοβήθηκε την περασμένη δεκαετία, όταν οι πρώτοι Ευρωπαίοι αγόρασαν σποραδικά σπίτια στα χωριά της και έκανε συγκεντρώσεις και συσκέψεις για να δει πως θα σταματήσει το «κακό». Η Μεσαρά δεν είχε πολλά να φοβηθεί από τη σταδιακή προσέλευση και ένταξη στην περιοχή Ευρωπαίων που προσέλκυε ο τόπος, αυτός ο τόπος που δεν άλλαζε από αυτούς που τον επέλεγαν γι αυτό που είναι.
Σήμερα η Μεσαρά πρέπει να φοβάται τη δημιουργία οργανωμένων χώρων τουριστικής κατοικίας. Οι χώροι αυτοί θα περιλαμβάνουν όλες τις δραστηριότητες που θα καλύπτουν τις ανάγκες των παραθεριστών, αγοραστικές και αναψυχής, μέσα στον ίδιο τον οργανωμένο χώρο. Χώρο «καθαρό», «εγγυημένο», «ασφαλή», απομονωμένο από σκουπίδια, κακό σέρβις, φασαρία, και όλα αυτά που καταμαρτυρούνται σήμερα στις περιοχές όπου αναπτύσσουν επιχειρηματικές δραστηριότητες οι ντόπιοι και ενοχοποιούνται γι αυτές.
Η όποια επένδυση δε θα χρειαστεί τίποτα περισσότερο από την περιοχή από γη, νερό, ενέργεια, χώρο για τα απορρίματα, καλό δρόμο για να φτάνει κανείς εκεί, έργα που θα ζητήσει από το κράτος και το Δήμο και θα πληρώσουν οι φορολογούμενοι. Θα χρειαστεί και κάποιους εργαζόμενους στη φάση της κατασκευής και, για δεύτερες δουλειές, στη φάση της λειτουργίας. Κατά τα άλλα θα είναι αυτάρκης. Θα διαβάζουμε στην εφημερίδα ποιοί ήρθαν και ποιοί έφυγαν όπως γίνεται σήμερα και στην Ελούντα. Σε διεθνή τουριστικά περιοδικά ίσως δημοσιεύονται και κάποιες φωτογραφίες του χώρου. Ίσως δε θα αναγνωρίζουμε για ποιό χώρο πρόκειται και σε ποιά χώρα είναι, αφού όλοι αυτοί οι χώροι μοιάζουν δραματικά μεταξύ τους.
Ηράκλειο 9 Αυγούστου 2006